INNOWACYJNA TECHNOLOGIA
W SŁUŻBIE NATURY
PASOŻYTY
Pasożytnictwo jest formą współżycia organizmów – pasożyt czerpie korzyści, a żywiciel ponosi straty. Objawy chorób pasożytniczych mogą pojawić się bezpośrednio po wniknięciu pasożyta do organizmu lub po pewnym czasie, kiedy wyczują dogodny moment dla swojego rozwoju. Zarażenia pasożytnicze występują u dzieci, jak również u i dorosłych, mając wpływ na wyzwalanie, a także przebieg wielu innych procesów chorobowych, oraz funkcje układu odpornościowego.
Wybrane zakażenia pasożytnicze
Glista ludzka (Ascaris lumbricoides hominis)
Glista ludzka jest pasożytem żyjącym w organizmie człowieka i wnikającym do niego zarówno drogą wziewną jak
i poprzez zanieczyszczone jajami warzywa, wodę lub inne pokarmy oraz brudne ręce. Do cyklu rozwojowego potrzebuje tlenu, dlatego musi przedostać się układem krwionośnym do płuc. Osoby zarażone skarżą się na bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki lub zaparcia. W wyniku toksyn glistniczych, mogą pojawić się objawy neurologiczne (bóle głowy, pobudzenie, bezsenność, drgawki) oraz alergiczne (pokrzywki, obrzęki powiek, zapalenie spojówek, nieżyty górnych dróg oddechowych, napady astmy). Zakażenie u dzieci może objawiać się opóźnieniem
w rozwoju psychoruchowym.Czynnikiem etiologicznym, czyli wywołującym glistnicę jest rozpowszechniony na świecie nicień – glista ludzka Ascaris lumbricoides, pasożytujący w jelicie cienkim człowieka. Glista ludzka ma kształt cienkiego i długiego walca z otworem gębowym. Samice osiągają długość ok. 40-50 cm, samce 15-35 cm. Glisty niszczą ściany jelita, które stanowią ich pożywienie. Samice składają ok. 100-200 tys. jaj na dobę, które są wydalane z kałem i tym samym przedostają się do środowiska. Glista ludzka jest pasożytem, który może przedostawać się do organizmu człowieka na różne sposoby, a najczęstszą przyczyną choroby przez nią spowodowanej jest nieodpowiednia higiena osobista. Zazwyczaj występuje u osób, które po skorzystaniu z toalety lub przed przygotowaniem jedzenia nie myją rąk. Innym źródłem glisty ludzkiej mogą być brudne owocowe oraz warzywa, ale również piasek z piaskownicy czy woda
z jezior. Człowiek może także zarażać się drogą wziewną, gdy do jego organizmu dostaną się unoszące się w powietrzu jaja zawieszone w kurzu. Wtedy z jaj uwalniają się larwy, które przechodząc przez ścianę jelita cienkiego przedostają się do wątroby. Po znalezieniu się w wątrobie larwa rośnie do około 1 mm długości. Później migruje naczyniami włosowatymi do żył wątrobowych, a dalej przez prawą połowę serca do płuc. Następnie przebijając ścianę pęcherzyków płucnych, wędrują przez drzewo oskrzelowe do gardła. Obecność larw w gardle powoduje podrażnienie nabłonka oskrzelowego wywołując kaszel. Odkrztuszane larwy są następnie połykane z plwociną i w ten sposób ponownie dostają się do jelita cienkiego, gdzie dojrzewają. Jaja glisty ludzkiej są niezwykle oporne na działanie czynników środowiska zewnętrznego i mogą przetrwać w glebie lub ściekach do kilku miesięcy.
Objawy
Do najczęstszych objawów zarażenia glistą ludzką należą: gorączka, dreszcze, bóle w klatce piersiowej, duszność, kaszel, świąd skóry. Po pewnym czasie od zarażenia, dojrzałe glisty bytują w jelicie prowadząc do wystąpienia takich objawów jak: bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki lub zaparcia. W wyniku toksyn wydzielanych przez glisty mogą pojawić się objawy neurologiczne, takie jak bóle głowy, pobudzenie, bezsenność, drgawki oraz alergiczne pokrzywki, obrzęki powiek, zapalenie spojówek, nieżyty górnych dróg oddechowych, napady astmy. Zakażenie glistą ludzką jest spotykane nie tylko w jelicie. Mogą one bytować we wszystkich narządach i przewodachw obrębie jamy brzusznej, takich jak przewody trzustkowe, moczowody i pęcherz moczowy, pęcherzyk żółciowy i drogi żółciowe oraz pochwa. Ich obecność może doprowadzić do wystąpienia niepożądanych skutków, takich jak niedrożności i zwężenia przewodów, kanalików oraz narządów, a także stany zapalne. Glisty w swojej dorosłej postaci mogą podczas wymiotów przedostać się do jamy ustnej, dróg oddechowych, a także do nosa, powodując niedrożność. W skrajnych przypadkach skłębione glisty mogą uniemożliwić dopływ powietrza do płuc. Glista ludzka jest spotykana jako współistniejący pasożyt, a więc
w diagnostyce należy brać pod uwagę zarażenie również innymi pasożytami przewodu pokarmowego.
Toxocaroza (Toxocara)
Toksokaroza jest odzwierzęcą chorobą pasożytniczą wywołaną przez larwy migrujące glisty psiej lub kociej. Naturalnymi żywicielami tych glist są psy oraz koty. Dojrzałe pasożyty bytują w przewodzie pokarmowym zarażonych zwierząt. Człowiek zaraża się drogą pokarmową, lub pijąc zanieczyszczoną wodę, oraz za sprawą brudnych rąk. Larwy wędrują w organizmie człowieka do wątroby, płuc oraz oka. Pasożyty te w wyniku umiejętności rozszerzania tkanek mogą wędrować także do serca i mózgu. Objawy typowe dla toksokarozy to stany podgorączkowe lub gorączka, bóle brzucha i głowy, kaszel, bóle mięśniowe i stawowe. Stwierdzane jest powiększenie węzłów chłonnych, wątroby
i śledziony, czasem zmiany skórne i zmiany osłuchowe nad płucami.
Przyczyną choroby są larwy nicieni jelitowych – glista psia (Toxocara canis) lub glista kocia (Toxocara cati). Samice pasożytów, które bytują w przewodach pokarmowych kotów i psów, składają nawet do 200 000 jaj na dobę, które dostają się do środowiska wraz z kałem psa lub kota, a następnie dojrzewają do postaci, która zawiera w środku larwy (jest to tzw. jajo inwazyjne). Pasożyty dostają się do organizmu człowieka drogą pokarmową. W związku z tym do inwazji może dojść w wyniku spożycia zanieczyszczonej żywności lub wody (np. owocu lub warzywa zabrudzonego jajami glist). Postacią inwazyjną jest jajo zawierające larwę. Pasożyty przeważnie występują u dzieci, które w czasie zabaw z psami i kotami są najbardziej narażone na kontakt z jajami inwazyjnymi znajdującymi się w otoczeniu tych zwierząt. Larwy glisty psiej przekazywane są przez łożysko.
Objawy Objawy toksokarozy zależą od kilku czynników, takich jak: masywności zarażenia (liczby larw), nasilenia reakcji alergiczno-zapalnej, czasu przebywania larw w organizmie ludzkim oraz ich umiejscowienia. Larwy wędrują
w organizmie człowieka do wątroby, płuc oraz oka, bywają też obecne w sercu i mózgu. Jeżeli larwy znacząco się nie rozwiną, mogą nie pojawić się żadne objawy. Glisty te mogą przejść w postać przewlekłą, a diagnostyka laboratoryjna nie pozwoli na zidentyfikowanie przewlekłej toksokarozy. Obecność larwy w gałce ocznej wywołuje zmiany zapalne, powstanie ziarniniaka, błon proliferacyjnych, odwarstwienie siatkówki, wylewy wewnątrzgałkowe, zeza lub zaćmę. Objawy w tej postaci są bezbolesne, jednostronne i najczęściej dotyczą tylnej części gałki ocznej. W ich wyniku mogą pojawić się wady wzroku lub utrata wzroku w jednym oku. Dochodzić może również do zeza zbieżnego. Powodem zgłoszenia się do okulisty może być pogorszenie widzenia, ból, zaczerwienienie oka, wystąpienie zeza. W wyniku przedostania się larw do mózgu, pojawiają się natomiast objawy neurologiczne, takie jak drgawki, śpiączka czy padaczka. Może również dojść do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu lub rdzenia, a także zerwania połączeń neuronowych. Objawami zakażenia są stany podgorączkowe lub gorączka, bóle brzucha, bóle głowy, drgawki, osłabienie, utrata łaknienia, utrata wagi ciała, zmiany zachowania, kaszel, bóle mięśniowe i stawowe. Może dojść do powiększenia węzłów chłonnych, wątroby i śledziony, mogą też pojawić się zmiany skórne i nacieki płucne.
Do zakażenia dochodzi zazwyczaj u dzieci. Później nieleczona choroba przechodzi w stan przewlekły. U dzieci w wyniku zakażenia często pojawiają się przewlekłe bóle brzucha, wyraźnie zmniejszone łaknienie, z czym wiązać się może brak przyrostu masy ciała, a nawet jej spadek. Obecność toxokarozy może powodować wysypki, zwykle rozpoznawane jako zmiany na tle alergicznym. W wyniku zakażenia może dojść do objawów przypominających alergię, związanych
z alergiczno-toksycznym oddziaływaniem produktów przemiany materii Toxocara.
Capillaria hepatica
Capillaria hepatica jest pasożytniczym nicieniem występującym zarówno u gryzoni jak i u ludzi. Ma kształt smukłego niciena (samce zwykle są mniejsze). Cykl życia tego pasożyta może się zamknąć w organizmie jednego żywiciela. Jaja zwykle dojrzewają na zewnątrz przed zainfekowaniem nowego gospodarza. Aby mogło dojść do zakończenia cyklu życiowego konieczna jest śmierć gospodarza i jego konsumpcja. Jaja dojrzewają także w glebie. Capillaria hepatica występuje już niemal na każdym kontynencie. Pasożyt ten żeruje najczęściej w wątrobie, gdzie również składa swoje jaja. Może także nastąpić migracja larw do nerek, płuc, jelit i innych narządów wewnątrz ciała człowieka.
Objawy
Obecność pasożyta w organiźmie powoduje szereg dolegliwości. Najczęściej objawia się to bólami brzucha w okolicy wątroby, utratą masy ciała, brakiem apetytu, gorączką i dreszczami, zapaleniem i zaburzeniami wątroby. Może też dochodzić do uszkodzenia miąższu wątroby przez migrującego robaka co objawia się przewlekłym stanem zapalnym, wodobrzuszem, marskością wątroby, ziarniakami w miąższu w których zostają zamknięte jaja w tkance łącznej. Obecność nicienia sprzyja tworzeniu się kamieni żółciowych.
Filarie
Filarie to grupa nicieni, które spotykane są coraz częściej. Najczęściej ich obecność można stwierdzić w układzie limfatycznym, węzłach chłonnych lub tkance łącznej. Ich ciało jest budowy nitkowatej o długości nawet
do kilkudziesięciu centymetrów. Samice rodzą żywe larwy, które występują okresowo we krwi, w skórze, a także w innych częściach np. w spojówkach. Człowiek zaraża się w wyniku ugryzienia przez owady, np. komary, bąki, meszki, muchówki, gzy. Najważniejszymi z tej grupy nicieni są: dirofilaria immitis, wuchereria bancrofti, brugia malayi, onchocerca volvulus, loa loa.
A)Dirofilaria immitis
Dirofilaria jest nicieniem, który wywołuje filarozę. Ten gatunek nicieni występuje u ssaków drapieżnych a także
u człowieka. Zazwyczaj przenoszony jest przez komary. Mogą go mieć również zwierzęta domowe np. pies lub kot. Pasożyt ten występuje na całym świecie, szczególnie w klimacie ciepłym i umiarkowanym. Postać larwalna przenoszona jest na skórę, z której powoli wnika do wnętrza organizmu. Przemieszcza się do prawej komory serca lub pnia tętnicy płucnej, gdzie dojrzewa.
Objawy
Gromadzenie się robaków wewnątrz serca może przebiegać bezobjawowo. Problem pojawia się po ich znacznym namnożeniu. Może pojawić się znaczna utrata masy ciała, omdlenia, odkrztuszanie krwi, zastoinowa niewydolność serca, kłucia w sercu, migotania przedsionków, ból w okolicy serca. Nicień może dostać się do takich miejsc jak oczy, mózg lub tętnica i wywołać objawy ślepoty czy napady drgawek.
B) Loa loa
To pasożyt powodujący loaozę. Nicień przenoszony jest najczęściej przez komary, kleszcze, meszki, a także bąka. Mikrofilarie pojawiają się dość nieregularnie we krwi. Najczęściej dojrzałe postacie wędrują w tkance podskórnej,
a także w spojówce oka.
Objawy
Zakażenie może przebiegać na początku bezobjawowo. Po pewnym czasie może pojawić się obrzęk skóry, wypryski
i rumienie. Wędrująca larwa podrażnia tkankę łączną, może zatem pojawić się obrzęk kablarski lub dojść do zapalenia mózgu.
C) Necator americanus
Necator americanus to gatunek tęgoryjca zaliczany do rodzaju pasożytów obłych. Necator jest nicieniem, który najczęściej spotykany jest w jelicie cienkim gospodarza. Zakażenie nim występuje u ludzi i zwierząt domowych tj. kotów, psów. Pasożyty te mogą produkować od 5000 do 10 000 jaj dziennie. Ich budowa umożliwia im przytwierdzanie się do ścian jelita gospodarza za pomocą haczyków.
Pasożyt może rozmnażać się zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz ludzkiego ciała. Swój rozwój rozpoczyna jako jajo, które najczęściej jest zagnieżdżone w glebie. Po pojawieniu się sprzyjających warunków do ich rozwoju, wylegają się larwy. Następnie dochodzi do kolejnych przekształceń tego pasożyta. Gdy larwa jest już w stanie przeniknąć do ludzkiej skóry, zaczyna się przemieszczać przez naczynia krwionośne, serce, aż wreszcie dociera do płuc. Pasożyt przedostaje się przez pęcherze płucne w górę do tchawicy. Stamtąd, po ich połknięciu wędrują do jelita cienkiego. Nicienie przytwierdzają się do jelit, tam dojrzewają i rozmnażają się dając objawy na późniejszym etapie.
Objawy
Necator americanus występuje w postaci larwy i osobnika dorosłego. Larwy przemieszczają się przez różne narządy, m.in. przez drogi oddechowe i węzły chłonne . Niektóre z nich pozostają w węzłach chłonnych . Inne mogą przemieszczać się do krwi, płuc i jelit. Niekiedy dochodzi do powstania syndromu migrującej larwy. Dzieje się tak ponieważ larwy nie mogą łatwo dostać się do skóry właściwej i pozostają w pułapce, powodując podrażnienia skóry. Podczas migracji larw może pojawić się nadmierny kaszel i duszności. Przytwierdzony do ścian jelit tęgoryjec penetruje naczynia krwionośne i ssie krew. Utrata krwi w miejscach zajęcia jelit może powodować niedokrwistość, niedobory żelaza i utratę białka. Niedobory mogą powodować opóźnienie umysłowe i niewydolność wzrostową u dzieci. Ponadto pojawia się ból w jamie brzusznej, biegunki, wzdęcia i nudności.
Nużeniec ludzki (Demodex folliculorum)
Obecność nużenieca powoduje nużycę. Pasożyt należy do roztoczy i jest bardzo rozpowszechniony na całym świecie. Jego niewielka wielkość 0,3-0,4mm sprawia, że jest praktycznie niewidoczny gołym okiem. Nużeniec posiada obły kształt, ma 4 pary odnóży i swoim kolorem upodabnia się do skóry człowieka. Samica składa jaja, z których rodzą się larwy, a z nich powstają nimfy. Swoją aktywność zwiększa nocą, w dzień pasożytuje na skórze, bytując w gruczołach łojowych i torebkach włosowych. Odżywia się łojem i osoczem krwi oraz komórkami nabłonkowymi.
Nużeniec początkowo nie wywołuje poważnych objawów chorobowych; objawy mogą pojawić się dopiero po długim okresie jego bytowania w ciele ludzkim. Niestety u niektórych osób nużyca może przybrać dość inwazyjną postać, powodując trądzik, który może prowadzić do depresji spowodowanej szpetnym wyglądem. Wiele osób ma problem
z wyleczeniem nużycy, równie często nie jest diagnozowana lub zastosowane leczenie jest nieskuteczne. Nużyca jest zwykle rezultatem deficytów w układzie odporności spowodowanych inną chorobą, np. przewlekłą. Często towarzyszy osobom z zaburzeniami odporności, gospodarki lipidowej lub hormonalnej, narażonym na ciągły stres, a także zmagającym się z nawracającymi stanami zapalnymi skóry. Do zakażenia może dojść w wyniku rozprzestrzeniania się jaj pasożyta roznoszonych z kurzem, a także przez kontakt bezpośredni, np. przez stosowanie tych samych ręczników, pościeli, ubrań, kosmetyków, korzystanie z jednego grzebienia. Ryzyko zakażenia zwiększa się zwłaszcza podczas korzystania z usług kosmetycznych i fryzjerskich.
Objawy
Najczęstszymi objawami są objawy skórne, do których można zaliczyć ropiejące krosty, powstanie zaskórników
i wągrów, zapalenie gruczołów łojowych, zapalenia mieszków włosowych, tworzenie się ropnia, swędzenie skóry
w miejscach przebywania nużeńców, uczulenie i podrażnienie gruczołów łojowych. Może też pojawić się różowa
i błyszcząca skóra twarzy, zakażenia bakteryjne w przebiegu trądziku i zapalenia łojotokowego skóry, nadkażenie bakteryjne, objawiające się jęczmieniem, gradówką. W wyniku zakażenia nużeńcami mogą pojawić się dolegliwości uszne dotyczące tej samej strony, gdyż nużeńce przemieszczają się kanalikami pomiędzy okiem, a uchem. Innymi objawami mogą być ból oka, dyskomfort oka, łzawienie, objawy przypominające alergię, zaczerwienienie oka, stan zapalny powiek, odczucie piasku na oku, drganie powieki, menty w oczach, uczucie pulsowania, ruchu w powiekach, sklejone i zaropiałe oczy nad ranem, dyskomfort w uchu, swędzące lub łaskoczące ucho oraz mokre, zawilgocone ucho.
Owsik ludzki (Enterobius vermicularis)
Owsik to niewielkich rozmiarów pasożyt jelita ślepego człowieka. Posiada długość do 1 cm. Mniejsze osobniki, trudno dostrzec gołym okiem. Jaja wydostają się zwykle do bielizny, pościeli, na dywan lub podłogę, gdzie łączą się z kurzem. Wędrowanie samic owsika rozpoczyna się zwykle wieczorem. Larwy wylęgają się bardzo szybko. Najczęściej jaja inwazyjne i larwy trafiają do żywiciela przez nos lub usta. Po połknięciu dojrzewają w jelicie cienkim. Inwazyjne jaja owsika w środowisku domowym bardzo często zachowują zdolność przetrwania, a tym samym zakażania przez wiele tygodni. Szkoły, przedszkola, mieszkania zawierające w kurzu jaja pasożyta są stale rezerwuarem inwazji. Przestrzeganie higieny osobistej (częste mycie rąk oraz nie wsadzanie palców do ust) ma duże znaczenie
w zapobieganiu owsicy. Obecność w jelicie cienkim owsików powoduje zmiany nieżytowe błony śluzowej, brak apetytu, utratę wagi, bladość skóry, bezsenność, kichanie, obgryzanie paznokci, pobudzenie , swędzenia odbytu, trudności
z koncentracją, nerwowość.
Tęgoryjec brazylijski (Ancylostoma brasiliensis)
Jeszcze niedawno był uważany za pasożyta egzotycznego, którego można przywieźć z wycieczek z Ameryki Południowej. W wyniku migracji ludzi i ocieplającego się klimatu zakażenie nim jest coraz częściej spotykane w Polsce. Przenoszą go komary. Jego objawem charakterystycznym są jednak podskórnie wędrujące larwy.
Tęgoryjec dwunastnicy (Ancylostoma duodenale)
Jest to częsty pasożyt człowieka, który docelowo bytuje w dwunastnicy. Występuje prawie we wszystkich obszarach geograficznych, w tym w Polsce. Posiada od 8 do 13 mm długości i średnio żyje około roku, choć są doniesienia że, może żyć znacznie dłużej, nawet do 8 lat. Pasożyt na zakończeniu tułowia, z obu stron, posiada spłaszczony kształt, przypominający otwory gębowe, które są wyposażone w haczyki podobne do szczęki z dwoma zębami. Dorosły osobnik żywi się krwią żywiciela wysysaną ze ścianek jelita lub dwunastnicy. Samica wydala do 25000 jaj dziennie, które wraz z kałem wydostają się do środowiska. Zakażenie następuje poprzez jaja pasożytów znajdujących się
w glebie, z których rozwijają się larwy. Przy odpowiedniej temperaturze i wilgotności są one gotowe do inwazji przez wiele tygodni. Reagują na bodźce dotykowe i cieplne ze strony człowieka, co umożliwia im czynne wniknięcie przez nieuszkodzoną skórę i dostanie się do naczyń krwionośnych. Następnie dostają się kolejno do prawej komory serca, płuc, tchawicy i gardła. Połknięte larwy osiągają dojrzałość w jelicie cienkim. Do charakterystycznych objawów zakażenia należą: świąd i zapalenie skóry, niedokrwistość, objawy ze strony układu pokarmowego, dolegliwości układu nerwowego, objawy alergiczne, u dzieci niedorozwój fizyczny.
Tęgoryjec psi (Ancylostoma caninum)
Pasożyt występuje u psów, a także kotów. Jest też często diagnozowany u ludzi. Można spotkać go we wszystkich obszarach geograficznych, w tym w Polsce. Tęgoryjec psi posiada spłaszczony z obu stron kształt, który przypomina otwory gębowe. Wyposażone są one w haczyki, które przypominają szczęki z zębami. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z jajami pasożytów znajdujących się w glebie, z których rozwijają się larwy. Pasożyt ten jest wrażliwy na wytwarzane przez człowieka ciepło, co umożliwia im czynne wniknięcie przez nieuszkodzoną skórę i dostanie się do naczyń krwionośnych. Pasożyty mogą migrować do serca, płuc, tchawicy i gardła. Gdy larwy osiągną postać dorosłą żywią się krwią wysysaną ze ścianek jelita. Samica wydala dziennie tysiące jaj, z których mogą rozwinąć się dorosłe osobniki. Tęgoryjcem psim najczęściej zarażeni są posiadacze czworonogów i ogródków. Do zakażeń może także dochodzić w mieszkaniu poprzez inwazyjne larwy, które zamiast w ziemi dojrzewają w domu, w miękkich powierzchniach typu np. dywany.
Objawy
Początkowo obecność pasożyta w ciele ludzkim może nie powodować żadnych objawów. Z czasem, kiedy do tego zakażenia dołączy też zakażenie innym pasożytem, może pojawić się niedokrwistość, biegunka, uszkodzenie śluzówki jelita, liczne objawy ze strony układu pokarmowego, eozynofilia, reakcje alergiczne.
Węgorek jelitowy (strongyloides stercoralis)
Węgorek jelitowy jest pasożytem jelita cienkiego o długości około 2 cm. Do zakażenia najczęściej dochodzi przez skórę (np. stopy, pośladki, oko) w wyniku kontaktu z larwami obecnymi w zakażonej ziemi. Larwa może wniknąć poprzez śluzówkę oka lub powieki. Po wniknięciu przez skórę larwa drążąc poszukuje najbliższego naczynia krwionośnego. Węgorek jelitowy często osadza się w błonie śluzowej dwunastnicy i jelita cienkiego, może być także w tkance płucnej, a nawet w pęcherzyku żółciowym, sercu, nerkach czy mózgu. Po wniknięciu do organizmu gospodarza larwa węgorka z krwią przedostaje się do serca, płuc, tchawicy, gardła, żołądka, a następnie trafia do jelita cienkiego. Pasożytem tym niezwykle łatwo i szybko mogą zarazić się wszyscy domownicy.
Objawy Zakażenie węgorkiem jelitowym wywołuje węgorczycę do objawów której należą: bóle brzucha, nadbrzusza, biegunka, zaparcia, nudności, wymioty, zmiany dermatologiczne, swędzące lub bolesne zmiany skórne, odczucie “wędrowania” lub ruchu w śluzówce oka, pod powiekami, uczucie osłabienia, złe samopoczucie, pobudzenie, drażliwość, bezsenność, duszności, męczący kaszel zapalenie oskrzeli lub płuc.
Włosogłówka (Trichocephalus trichiurus)
Włosogłówka to najczęstszy pasożyt jelita grubego. Zakażenie tym pasożytem występuje u ludzi, a także zwierząt domowych tj. psów i kotów. Jego długość najczęściej wynosi od 3 do 5 cm. Pasożyt żywi się krwią, poprzez ścianki jelita, do których jest przytwierdzony, Do zakażenia dochodzi w wyniku braku zachowania higieny, z brudnych rąk,
a także poprzez wypicie wody, zjedzenie niedomytych owoców, w których znajdują się jaja. Muchy przenoszą jajeczka
z larwami z odchodów i gleby na produkty spożywcze. Włosogłówki w organiźmie żyją bardzo długo. Po pewnym czasie od zakażenia zaczynają produkować kilka tysięcy jaj dziennie, które są jedynie w części wydalane wraz z kałem. Jaja przebywające w glebie są wyjątkowo odporne i pozostają inwazyjne przez bardzo długi czas. Zakażenie włosogłówką należy do bardzo powszechnych zakażeń, a pasożytem tym mogą być zarażone całe rodziny. Jeden żywiciel może być zakażony setkami, a nawet i większa liczbą pasożytów. Laboratoryjne wykrycie tego pasożyta zwykle bywa trudne, gdyż brakuje miarodajnych testów. Na zakażenie narażeni są bardzo posiadacze zwierząt domowych, Znane są kontrowersyjne kąpiele w ziołach oraz smarowanie mąką i miodem, podczas których to zabiegów włosogłówki wychodzą przez skórę na zewnątrz i wtedy goli się je z powierzchni skóry.
Objawy
Do najczęściej spotykanych objawów należą: kaszel, anemia, skórne objawy alergiczne, wysypki, bóle brzucha, bóle głowy, biegunki, zaparcia, bezsenność, nerwowość, osłabienie.
Włosień kręty (trichinella spiralis)
Włosień kręty to nicień o długości do 4mm. Jest bardzo często spotykanym pasożytem w ciele człowieka. Jako, że
u każdego żywiciela rozwijają się formy dorosłe, zwykle występuje dwóch żywicieli, z których każdy jednocześnie może być żywicielem ostatecznym. Pasożyt ten występuje przede wszystkim u gatunków ssaków wszystkożernych
(dzik, świnia, lis, kot, niedźwiedź, wilk, szczur). Człowiek zaraża się po zjedzeniu zarażonego mięsa, najczęściej wieprzowiny lub dziczyzny. Po połknięciu, larwy wydostają się w jelicie cienkim, a następnie osiągają dojrzałość płciową i kopulują. Samica rodzi około 1500 żywych larw. Larwy przedostają się do krwiobiegu lub układu limfatycznego, a następnie do mięśni, gdzie otorbiają się. Otorbienie może także mieć miejsce w stawach powodując ból podczas ruchu. W takiej formie larwy mogą przetrwać nawet kilkadziesiąt lat i nadal posiadać zdolność
do zakażania.
Objawy
Obecność włośnia krętego wiąże się z rożnymi objawami. Do najczęstszych należą: gorączka, ból głowy, rozbicie,
ból mięśni, obrzęk twarzy, biegunka, zaburzenia metaboliczne, dolegliwości w obszarze układu nerwowego, zapalenie płuc, zaburzenia pracy serca, słabość mięśni, ból łydek, zapalenie opon mózgowych, światłowstręt, mroczki, bóle stawów, problemy naczyniowe i niewydolność krążenia.
Balantidium coli
Balantidium coli to pierwotniak wywołujący chorobę zakaźna zwaną balantidiozą. Zakażenie tym pasożytem często występuje u świń. Człowiek zaraża się pierwotniakiem poprzez spożycie skażonego mięsa lub wody skażonej świńskimi odchodami, w której znajdują się cysty owego pasożyta. Możliwe jest też zakażenie w toaletach, kąpieliskach, poprzez brudne ręce, niedomyte warzywa i owoce, na drodze nietypowych aktywności seksualnych, poprzez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną. Cysty, które doprowadzają do infekcji, przedostają się do przewodu pokarmowego
i uwalniają trofozoity. Trofozoity namnażają się w jelicie grubym.
Objawy
Do charakterystycznych objawów zakażenia należą: wodniste biegunki, duża ilość śluzu w kale, nudności i wymioty, brak łaknienia, bóle brzucha, bóle głowy, owrzodzenie jelit.
Chilomastix mesnili
Chilomastix mesnili to pierwotniak występujący na całym świecie. Zakażenie tym pierwotniakiem coraz częściej spotykane jest u ludzi. Wcześniej obecność ograniczała się do szympansów, orangutanów, małp i świń. Zwierzęta są rezerwuarem dla Chilomastix . Cysty tego pasożyta są odporne na czynniki środowiskowe i dzięki temu możliwa jest transmisja Chilomastixu. Zakażenie następuje przez spożycie cyst obecnych w zanieczyszczonej wodzie, pożywieniu lub przez brudne ręce. Obecność Chilomastix daje o sobie znać w jelicie ślepym i okrężnicy.
Objawy
Chilomastix mesnili początkowo może nie dawać żadnych objawów. Jednak jego obecność jest szkodliwa
i w połączeniu z obecnością innych pasożytów występujących w układzie pokarmowym, zaburza jego równowagę.
Leiszmania (Leishmania)
Leishmania najczęściej przenoszona jest poprzez moskity i komary. Może być przenoszona pomiędzy zwierzętami, ale większość może się przenosić pomiędzy ludźmi, przy udziale owadów. Do najczęściej spotykanych należą leishmania donovani, mexicana, tropica, major, aethiopica. Leishmania spotykna jest w Europie Południowej, Afryce, Azji i Ameryce Południowej. Faktycznie spotyka się jednak zakażenia także na innych obszarach, w tym w Polsce.
Leiszmanioza trzewna (Leishmania donovani)
Leishmania donovani najczęściej spotykana jest w środkowej i południowej Azji, ale także na innych obszarach, wywołująca chorobę kala-azar (czarna choroba).
Objawy
Obecność Leishmaniozy objawia się długotrwałą gorączką, ciężkim uszkodzeniem wątroby, uszkodzeniem śledziony, w ciężkich przypadkach mogą pojawić się krwotoki płucne, czarna pigmentacja skóry, nudności, wymioty.
Leiszmanioza skórna / leishmaniosis cutis
Leishmania ta jest przenoszona przez moskity i komary. Objawem postaci skórnej jest zwykle niebolesne owrzodzenie, podniesione w miejscu ukąszenia. Pasożyty zagnieżdżają się w skórze, w komórkach ścian naczyń krwionośnych
w pobliżu zarażonej powierzchni. Atakowane są także węzły chłonne.Niestety Leishmanią mogą być zaatakowane również zwierzęta domowe. Przekazywanie pasożytów ze źródła infekcji na człowieka odbywa zwykle poprzez moskity, ale w leiszmaniozie skórnej możliwe jest także zarażenie kontaktowe.
Objawy
Do charakterystycznych objawów należą zmiany skórne w okolicach narażonych na ukłucia owadów Najczęstszymi miejscami są twarz, szyja, przedramiona, podudzia, stopy. Są to zmiany guzkowate, które następnie przechodzą
w martwicze. Wokół guzka pojawia się odczyn zapalny, który goi się nawet kilka miesięcy pozostawiając bliznę. Leishmania nasila aktywność innych pasożytów wewnątrz organizmu, a w miejscu pojawienia się guzka powstają infekcje bakteryjne. W leiszmaniozie skórnej rozsianej pierwotne guzki się namnażają i rozsiewają, mogą utrzymywać się latami.
Zimnica / Malaria (Plasmodium)
Zimnica, inaczej malaria (plasmodiosis) jest bardzo poważna infekcją pasożytniczą. Wyróżniamy około 6 gatunków zarodźców malarii:
Plasmodium falciparum (zarodziec sierpowaty),
Plasmodium vivax (zarodziec ruchliwy),
Plasmodium malariae (zarodziec pasmowy),
Plasmodium ovale (zarodziec owalny),
Plasmodium knowlesi (zarodziec małpi),
Plasmodium berghei.
Najnowsze badania dowodzą, że liczba ta może być większa.
Zakażenie malarią staje się coraz powszechne. Zasięg jej występowania poszerza się coraz bardziej i nie jest to już obecnie choroba jedynie tropikalna. Malarią można się zarazić w krajach basenu Morza Śródziemnego,
np. we Włoszech, Grecji, Chorwacji, czy Turcji. Zakażenie jest obecne powszechne także na terenie Polski.
Drogi zakażenia i rozwój pasożytów.
Malaria przenoszona jest przez samice komarów widliszków z rodzaju Anopheles. Cykl rozwojowy komara widliszka jest uzależniony od warunków klimatycznych: w temp. >30st. C trwa 7 dni, a w temp. 20st. C powyżej 3 tygodni. Poniżej 16st. C dochodzi do zatrzymania cyklu rozwojowego pasożytów. Komary potrzebują do rozmnażania się środowiska wodnego, w którym składane są jaja. Do zakażenia może dochodzić także przez transfuzje krwi lub może być przekazane z matki na dziecko przez łożysko. Po ukąszeniu przez komara zakażenie początkowo przechodzi w fazę uśpienia. Po pewnym czasie rozpoczyna inwazję na erytrocyty, gdzie zarodźce rozmnażają się. Obecność zarodźca malarii powoduje niszczenie czerwonych krwinek. W organizmie samicy komara widliszka dochodzi do licznych podziałów, w wyniku których powstają tysiące form inwazyjnych dla człowieka, które dostają się do układu krwionośnego człowieka poprzez ukąszenia komara. Następnie większość z nich przedostaje się do wątroby.
Nie występują wówczas zwykle żadne objawy choroby, choć lekkie poty nocne mogą się pojawiać. Po około dwóch tygodniach dojrzałe formy zarodźca malarii pękają uwalniając do krwiobiegu merozoity. Są to formy przetrwalnikowe, które mogą się uaktywnić w okresie od kilku tygodni do kilku lat, powodując nawrót choroby. Z tych i innych względów niektórzy uważają malarię za chorobę nieuleczalną, a jedynie zaleczalną.
Objawy
Objawy malarii różnią się w zależności od stref klimatycznych. Można je podzielić na typowe dla stref tropikalnych (rzadkie w Polsce) oraz zimnicy (częstsze w Polsce). Malaria przez wiele lat po zakażeniu może być utajona i nie dawać żadnych objawów, a rozwinąć się i zaatakować przy obniżonej odporności, ponieważ część pierwotniaków aktywuje się w wątrobie z dużym opóźnieniem. Objawy malarii często mogą być nietypowe i nakładać się na inne schorzenia. Malaria może być też mylona z innymi pasożytami. Pierwsze objawy typowe dla malarii lub zimnicy mogą się jednak pojawić już po około tygodniu lub dwóch od zakażenia. Do charakterystycznych objawów należą: uczucie zimna, dreszcze, gorączka, gwałtowny spadek temperatury ciała ze zlewnymi potami a także gwałtowny wzrost temperatury ciała (niekoniecznie), złe samopoczucie, osłabienie, szybkie męczenie się, brak kondycji, bóle mięśni, bóle głowy, nudności, wymioty, biegunka, żółtaczka, powiększenie wątroby i śledziony, uczucie niepokoju, splątanie, odrealnienie, zawroty głowy, problemy z równowagą, zaburzenia świadomości, drgawki, dreszcze, bezsenność, inne objawy neurologiczne, np. padaczka, bóle kręgosłupa, kaszel, niedokrwistość.
Bardzo często na początku zachorowania przebieg i objawy nie mają klasycznego charakteru.
W przypadku zimnicy, która jest częsta w Polsce, objawy mają nieco inny charakter i są łagodniejsze od objawów malarii występującej w strefach tropikalnych. Charakterystycznym objawem jest zimnica, a nie malaria z wysoką gorączką. To bardzo zniekształca obraz laboratoryjny ponieważ klasyczne testy dają negatywny wynik. Taki błędny obraz stanu badanego powoduje, że chorym proponuje się leczenie u psychiatry lub endokrynologa albo przez wiele miesięcy poszukuje utajonej choroby (nowotworowej, immunologicznej).
Do charakterystycznych objawów zimnicy należą: obniżona temperatura ciała (poniżej 36’C, nawet poniżej 35’C), czasem może pojawić się gorączka, wychłodzenie, uderzenie zimna przechodzące przez ciało, zimne kończyny (często stopy), dreszcze, poty szczególnie nocne, sporadyczne lub częste, objawy przypominające problemy krążeniowe
i niedokrwienne, złe samopoczucie i osłabienie, szybkie męczenie się, brak kondycji, splątanie, odrealnienie, problemy z koncentracją, zawroty głowy, problemy z równowagą, bezsenność, padaczka, niedokrwistość.
Po pewnym czasie trwania choroby, także w postaci utajonej może pojawić się niedokrwistość, hipoglikemia, pęknięcie śledziony, zimnica mózgowa z zaburzeniami przytomności, śpiączką, objawami ogniskowymi, drgawkami, ogniskowe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, ostra niewydolność oddechowa, niewydolność nerek, zespół nerczycowy, zwłóknienie wsierdzia, chłoniak Burkitta.
Rzęsistek (Trichomonas )
Rzęsistki są pierwotniakami z grupy wiciowców, należy do nich wielu przedstawicieli, z których najbardziej znane to rzęsistek pochwowy, policzkowy i jelitowy, które bytują w organizmach ludzi. Rzęsistek jamy ustnej najczęściej powoduje suchość w jamie ustnej, zapalenie dziąseł, pieczenie jamy ustnej, bóle przy połykaniu, zapalenie języka, ogniska zapalne w błonie śluzowej jamy ustnej. Przenoszony jest przez ślinę (pocałunki) i kontakty oralne.
Rzęsistkowica jelit charakteryzuje się pojawieniem się anemii, biegunek, krwawień z jelita grubego, mogą pojawić się nadżerki, osłabienie mięśni, polipy, wrzody. Najczęstszą drogą zakażenia tym typem rzęsistka jest spożycie trofozoitów pierwotniaka poprzez jedzenie lub picie, skażonych produktów. Co więcej, mogą je przenosić muchy z fekaliów i resztek żywności. Najbardziej znany jest rzęsistek pochwowy, który jest pasożytem bytującym w drogach moczowo-płciowych człowieka i wywołuje rzęsistkowicę chorobę przenoszoną drogą płciową. Jest dość pospolity w Polsce. Rzęsistek występuje w pochwie i cewie moczowej u kobiet oraz w cewce moczowej, prostacie i pęcherzykach nasiennych
u mężczyzn. Podczas porodu zarażeniu może ulec noworodek.
Objawy
Do charakterystycznych objawów u kobiet należą: upławy, które mogą być bardzo obfite, pieniste, cuchnące, o barwie przeważnie żółtej lub zielonkawej (nasilające się podczas miesiączki), świąd, pieczenie, ból w okolicy krocza, podrażnienie sromu i pochwy, infekcja dróg moczowych (pieczenie, częstomocz, parcie na mocz, a nawet bolesne oddawanie moczu oraz bóle w podbrzuszu), częste powikłania z zakażeniem bakteryjnym i grzybicznym (np. candida albicans, candida glabrata), nieleczona rzęsistkowica może powodować niepłodność oraz powikłania ciążowe.
U mężczyzn: trudne w diagnostyce i leczeniu, bardzo często przebiega pozornie bezobjawowo, wydzielina z cewki moczowej, bolesne oddawanie moczu, uczucie podrażnienia (świąd, wilgotność) cewki moczowej, zapalenie cewki przejawiające się pieczeniem, niekiedy wyciek z cewki obfitej ropnej wydzieliny, zapalenie pęcherza moczowego zapalenie żołędzi i napletka, uczucie dyskomfortu w kroczu, pobolewanie w podbrzuszu, jądrach lub plecach, częste oddawanie moczu, również w nocy, słabszy strumień moczu, w nasieniu może pojawić się krew, pogorszenie jakości nasienia (bezpłodność), przewlekłe, niebakteryjne zapalenie prostaty, podwyższone PSA, koinfekcja grzybem candida.
Rzęsistkowica jest niebezpieczna, gdyż często jest bezobjawowa i mężczyźni nie zdają sobie sprawy z obecności pasożyta, a jest ona silnie wiązana z zachorowalnością na agresywnego raka prostaty. Rzęsistek jest uważany
za czynnik, który go inicjuje. Rak prostaty jest najczęstszym nowotworem u mężczyzn i drugą najczęstszą przyczyną zgonów nowotworowych w populacji.
Lamblioza (Giardia lamblia)
Lamblioza to choroba pasożytnicza, która wywoływana jest pierwotniakiem Giardia lamblia. jest chorobą przenoszoną drogą pokarmową. Do zarażenia dochodzi poprzez niezachowanie odpowiedniej higieny, picie skażonej wody oraz zjedzenie pokarmów, np. jarzyn i owoców, na których znajdują się cysty pierwotniaka Giardia lamblia. Możliwe jest także przeniesienie choroby z osoby na osobę. Gdy już dojdzie do zarażenia, pierwotniak ten umieszcza się
w przewodzie pokarmowym oraz w przewodach trzustkowych i drogach żółciowych, gdzie zaczyna się rozmnażać.
U większości osób przebieg jest bezobjawowy, jednak mogą pojawić się śluzowate biegunki, nudności, wymioty, bóle
w nadbrzuszu, bóle głowy i stany podgorączkowe. Może też dochodzić do stanów zapalnych jelita cienkiego, dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego, jak również upośledzenia wchłaniania składników odżywczych.
Lamblia składa się z 4 wici, dzięki którym może się poruszać, a w części brzusznej bieguna przedniego posiada przyssawkę, która umożliwia przyczepienie się do błony śluzowej przewodu pokarmowego żywiciela. Rozmnażanie się poprzez podział podłużny, dzięki któremu możliwe jest szybkie zwiększenie ich liczby w jelicie. W przypadku niesprzyjających warunków, pewna liczba pasożytów otacza się grubą otoczką i tworzy owalne cysty. Człowiek bardzo często zaraża się tymi pasożytami przez spożycie jarzyn i owoców lub picie zanieczyszczonej wody. Cysty mogą znajdować się wewnątrz oraz na powierzchni produktów spożywczych przechowywanych w złych warunkach sanitarnych. Transmisja z człowieka na człowieka jest możliwa w czasie kontaktów seksualnych. Do zakażenia może dochodzić również na basenach i w czasie kąpieli w zanieczyszczonych ludzkimi odchodami zbiornikach wodnych.
Poza człowiekiem, na zarażenie podatnych jest wiele gatunków zwierząt, w tym również koty i psy domowe.
Objawy
Niedokwaśność soku żołądkowego powoduje, że pasożyty się rozmnażają. Osadzenie pasożytów w organizmie człowieka daje różne symptomy, które zależą od intensywności ich inwazji. Zazwyczaj są to różnego typu dolegliwości żołądkowo-jelitowe mające postać okresowo pojawiających się nudności, wymiotów, dolegliwości bólowych w okolicy pęcherzyka żółciowego lub żołądka o zmiennym nasileniu, które niekiedy przypominają kolkę.
W przypadku cięższego zakażenia występuje utrata masy ciała i wyniszczenie. Najczęstszym objawem zarażenia jest biegunka, w której w stolcu pojawia się domieszka śluzu i nierzadko tłuszczu. Wynikiem obecności Lamblii są stany zapalne jelita cienkiego, dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego. Postać przewlekła zakażenia tymi pierwotniakami przyczynia się do ograniczenia wchłaniania składników pokarmowych przez błonę śluzową jelita cienkiego. Współpracując z innymi pasożytami może doprowadzić do zniekształcenia i skrócenia kosmków jelitowych, a także rozszerzenie naczyń krwionośnych. W wyniku uszkodzeń jelitowych dochodzi do upośledzonego wchłaniania tłuszczów, witamin i innych składników odżywczych. Uszkodzona śluzówka staje się miejscem wnikania bakterii i toksyn wytwarzanych w przewodzie pokarmowym (tzw. zespół cieknącego lub dziurawego jelita). Zakażenie to może również przebiegać przez dłuższy okres bezobjawowo. Wniknięcie pierwotniaków do przewodu pokarmowego powoduje zmęczenie, bóle głowy, objawy stawowe, skórne (odczyny alergiczne, pokrzywki, zaostrzenie atopowego zapalenia skóry, itp.), objawy tężyczki. Ich obecność przyczynia się do zaburzeń snu i zaburzeń nastroju.
Opistorchoza (Opisthorchis felineus)
Opistorchoza (przywra kocia) jest odzwierzęcą chorobą pasożytniczą, która najczęściej występuje u psów, kotów oraz lisów. Bardzo często źródłem zakażenia człowieka jest spożycie owoców morza, niedogotowanego, wędzonego mięsa ryb, a także niedomytych warzyw czy wypicie zanieczyszczonej wody. W wyniku zakażenia występuje gorączka, bóle brzucha, zapalenie dróg żółciowych, powiększenie wątroby i śledziony. Mogą także pojawić się objawy związane
z toksycznym działaniem pasożytów: drżenia mięśniowe, zaburzenia psychiczne i neurologiczne oraz uszkodzenie wątroby. Pasożytem wywołującym chorobę jest przywra Opisthorchis felineus. Opistorchoza jest chorobą przewodów żółciowych i wątroby, ale przywra kocia Opisthorchis felineus może również występować w innych miejscach
w organiźmie. Jest to plaski robak szerokości do 2mm i długości do 13mm. Przywra potrzebuje, do swojego rozwoju, żywicieli pośrednich. Pierwszym z nich są zazwyczaj ślimaki bythynia, drugim ryby słodkowodne. Ludzie zarażają się zjadając zarażone ryby niepoddane starannej obróbce termicznej (np sushi lub wędzone na zimno), owoce morza, kawior. Prawdopodobnie możliwe jest także zakażenie poprzez zjedzenie niedomytej zieleniny oraz surówek i sałatek zawierających pośrednie formy rozwojowe. Po zakażeniu przywra dostaje się do dróg żółciowych, gdzie osiąga dojrzałość. Przywra kocia uszkadza jelita, miąższ wątroby i przewody żółciowe. W przypadku występowania dużej liczby przywr możliwe jest zaczopowanie przewodów żółciowych. Opistorchoza sprzyja również infekcjom bakteryjnym oraz uczuleniom i stanom zapalnym.
Objawy
Opistorchoza często przebiega bezobjawowo lub jest mylona z innymi objawami. Pojawiające się objawy mają
z reguły niecharakterystyczny przebieg. W opistorchozie występuje gorączka, bóle brzucha, powiększenie wątroby
i śledziony, wymioty, tworzenie się kamieni żółciowych, osłabiony apetyt, zaburzenia przewodu pokarmowego, kłucia podżebrowe i kolki wątroby oraz zapalenie dróg żółciowych. Przywry w przewodach żółciowych wywołują odpowiedź zapalną. Często też dochodzi do występowania zgagi oraz wyrzutów insulinowych.Przewlekła postać zakażenia przywrą kocią przebiega podobnie jak zarażenie przywrą chińską Clonorchis sinensis. Objawy kliniczne pojawiają się na skutek mechanicznego drażnienia przewodów żółciowych i toksycznego działania pasożytów. Obecność pasożytów w drogach żółciowych powoduje lokalne reakcje tkankowe, m.in. intensywny rozrost nabłonka i tkanki łącznej oraz zwłóknienia. Na obszarach częstego występowania opistorchozy u większości zarażonych osób nie pojawiają się objawy. Jeśli pojawiają się ostre objawy, dochodzi do tego najczęściej w wyniku pierwszego zarażenia pasożytem. Mogą wystąpić wtedy dreszcze, narastająca lub nagła gorączka do 40 stopni Celsjusza, bóle w nadbrzuszu, powiększenie wątroby i śledziony.
Clonorchis sinesis
Clonorchis sinensis jest przywrą mniejszą od motylicy wątrobowej. Jej rozmiar wynosi 0,5cm x 2,5cm a długość życia nawet do 30 lat. Do zakażenia dochodzi m.in. w wyniku spożywania sushi, niedogotowanego mięsa ryb (solonego, marynowanego czy wędzonego). Przywrą clonorchis sinesis można zarazić się również poprzez spożycie surówek
i sałatek sporządzonych z niedomytej zieleniny zawierającej formy pośrednie pasożyta. Doświadczenie pokazuje,
że po każdej konsumpcji sushi (również świeżej, obrobionej termicznie ryby) trzeba się liczyć z możliwością zakażenia przywrami. Cysty rozwijają się w dwunastnicy i dostają do dróg żółciowych. Tam dojrzewają i po pewnym czasie dają o sobie znać. Kilkukrotne zarażenie Clonorchis sinensis prowadzi do powstania poważnych zmian w wątrobie, w której powstają nacieki zapalne lub ropnie wątroby, pojawia się niedrożność dróg żółciowych z żółtaczką mechaniczną sugerującą kamicę.
Objawy
Początkowo obecność przywr może nie dawać wyraźnych objawów. Po pewnym czasie w wyniku rozrostu zakażenia pojawia się ból i dyskomfort w okolicy podżebrowej w okolicy woreczka żółciowego lub wątroby, lub pod prawą łopatką u dołu (np. kłujący ból), albo w miejscu które może sugerować ból prawej nerki, bóle głowy, zmęczenie, bezsenność. Do objawów można zaliczyć też uczucie przelewania się w jamie brzusznej. Obecność przywr wywołuje reakcje zapalne dróg żółciowych, w tym zahamowanie dostarczania żółci, zatory żółci wywołane przez pasożyta lub jego cysty i rozrost nabłonka. Objawem może być także kamica woreczka i włóknienie wątroby. Przewlekła obecność przywr może spowodować nawet raka dróg żółciowych. Mogą się też pojawić się reakcje alergiczne.
W obrazie histopatologicznym przewodów żółciowych stwierdza się silne infiltracje tkanki nabłonkowej leukocytami, powodujące zmiany zapalne i zwłóknienia. Przywry mogą występować w przewodach trzustkowych, co może powodować zapalenie trzustki.
Cryptocotyle lingua
Jest zbliżona budową i występowaniem do przywry heterophyes i należy do tej samej rodziny. Przywra zasiedla jelito cienkie, pomiędzy kosmkami jelitowymi. Przywra ta jest małym robakiem o rozmiarze do 1,46mm długości i 0,77mm szerokości. Typowym ostatecznym żywicielem są zwykle mewy i rybitwy, ale też ssaki, np. koty i psy i ludzie, którzy także mogą być zakażeni. Pośrednim żywicielem są ślimaki słonowodne i morskie zasiedlające laguny oraz ryby słodkowodne i morskie. Ssaki (w tym ludzie) ludzie mogą zostać zainfekowani poprzez spożycie takich ryb.
Objawy
Brak jest miarodajnych informacji o możliwych objawach, należy założyć że są zbliżone, ale mniej zarysowane
do objawów zakażenia przywrami z rodziny heterophes, jak np. Metagonimus yokogawai.
Fasciolopsis buski
Fasciolopsis buski jest bardzo rozpowszechniona na Dalekim Wschodzie i w Indiach, ale spotykana jest też normalnie w Polsce. Jest to największy gatunek przywr jakie pasożytują u człowieka i osiąga do 7,5cm długości. Przywry jelit
u ostatecznego gospodarza żyją około roku. Przywry te mało się poruszają i nie komunikują się ze sobą, nawet jeśli
u jednego żywiciela występuje wiele osobników. Fasciolopsozę spotyka się najczęściej w rejonach, gdzie mieszkańcy spożywają surowe rośliny wodne np. kasztany wodne, lotos, bambus (tak jest oczywiście w Azji), a także tam gdzie hodują świnie. Istnieje możliwość zarażenia się przywrą przez zjedzenie zakażonych wcześniej roślin (np. zieleniny)
lub niemytych owoców, podlewanych wodą z metacerkariami (ze stawów, sadzawek) oraz przez picie takiej wody. Dotyczy to ludzi i zwierząt gospodarskich, głównie świń. To ostatnie źródło zakażenia dominuje w naszym kraju.
Pierwszym żywicielem pasożyta są ślimaki wodne, podobnie jak u innych przywr. W ślimaku przywra przechodzi kolejne stadia rozwojowe – sporocysta, redia, cerkaria. Po opuszczeniu ślimaka przyczepia się do roślin wodnych lub rosnących w wodzie, gdzie dojrzewa przeobrażając się w metacerkarię. Inwazyjna metacerkaria jest chroniona przez specjalną torbiel i w temperaturze do 5 stopni może przetrwać dłużej niż rok, czekając na połknięcie przez człowieka. Mróz i wysuszenie są natomiast dla niej zabójcze. Przywra jest hermafrodytą i sama się zapładnia. Nie potrzebuje zatem partnera aby się rozmnażać. Połknięta metacerkaria przyczepia się do ściany dwunastnicy lub jelita i po około 3 miesiącach osiąga dojrzałość, składa jaja (do 48000 dziennie), które są wydalane z kałem na zewnątrz, potem często ponownie trafiają do wody i w ten sposób zamyka się cykl rozrodczy.
Objawy
Zakażenie powoduje fasciolopsozę, która nieraz przebiega bezobjawowo lub łagodnie. Do częstszych objawów należą jednak kolka i bóle brzucha po lewej stronie oraz uczucie przelewania się. W ostrych przypadkach zakażenie może prowadzić do gorączki, anemii, zatrucia toksynami, zaburzeń wchłaniania, biegunek, owrzodzenia i ropnia jelit (w tym posocznicy), niedrożności i obrzęków jelita, wodobrzusza. Metabolity przywr mogą powodować reakcje alergiczne
i obrzęk skóry. W skrajnych przypadkach może dojść do wyniszczenia organizmu i śmierci. Przywra ta może także przenosić inne zakażenia. Dr. Hulda Clark w swoich książkach The Cure for All Cancers (1993), The Cure for HIV and AIDS (1993) podnosi temat kancerogennego wpływu tego pasożyta oraz jego konotacje z progresją AIDS.
Metagonimus yokowai
Pasożytnicza przywra, jedna z najmniejszych jakie są spotykane u człowieka. Jest zbliżona budową i występowaniem do przywry heterophyes. Posiada wielkość ok 2mm/0,5 mm. Metagonimus yokogawai jest przywrą jelit. Zakażenie tą przywrą wywołuję metagonimozę. Przywry te są często spotykane na Dalekim Wschodzie, w Azji Środkowej, Rosji,
na Bałkanach, w Hiszpanii i w Izraelu. Żywicielem ostatecznym mogą być ludzie, koty, psy i ptaki.
Dorosłe przywry produkują jaja, które są wydalane z z kałem żywiciela. Następnie są zjadane przez ślimaki, w których przechodzą kolejne stadia rozwojowe: sporocysty, redie i cerkarie. Po opuszczeniu ślimaka przeobrażają się
w metacerkarie, które dostają się do ryb słodkowodnych. Żywiciel ostateczny zaraża się przywrami przez zjedzenie surowych, wędzonych na zimno, niedogotowanych lub solonych ryb z metacerkariami. W przewodzie pokarmowym metacerkarie przyczepiają się do ściany jelita cienkiego i dojrzewają do postaci dorosłych.
Objawy
Objawy pojawiają się średnio po 9 dniach po spożyciu metacerkarii, powodując niestrawność, kolki, ból brzucha (często po lewej stronie), biegunki i eozynofilię. Możliwe są ogniskowe reakcje zapalne i nadżerki w miejscu zamocowania przywry do jelita. Przywry żyją ok. roku i mogą przenikać przez błonę śluzową, a ich jaja mogą
za pośrednictwem naczyń chłonnych dostawać się do systemowego układu naczyniowego. Jaja znaleziono np:
w naczyniach włosowatych mózgu, sercu, płucach, śledzionie i wątrobie, gdzie yokowai powoduje zmiany ziarniakowe indukujące kliniczne patologie, a także zapalenie mięśnia sercowego i zwłóknienia. Możliwe jest też zakażenie pozornie bez widocznych objawów.
Motylica wątrobowa (asciola hepatica)
Zakażenie motylicą wątrobową należy do najgroźniejszych pośród wszystkich chorób pasożytniczych powodowanych przez przywry. Motylice żyją do ok 30 lat i są też jednymi z największych przywr, mają rozmiar do 1,3cm / 5cm. Pierwszym żywicielem pasożyta są jednak, podobnie jak u innych przywr, ślimaki. W ślimaku przywra przechodzi kolejne stadia rozwojowe – sporocysta, redia, cerkaria. Nosicielami ostatecznymi są ludzie i zwierzęta roślinożerne. Ludzie zarażają się poprzez spożycie nieumytych, nieugotowanych warzyw i zieleniny, podlewanych zakażoną wodą lub warzym wodnych jak np. rukiew wodna. Motylice zagnieżdżają się zwykle w wątrobie lub przewodach żółciowych. Jaja pasożyta dostają się do przewodu pokarmowego żywiciela ostatecznego wraz z żółcią, a następnie są wydalane razem z kałem. Po dostaniu się do wody, ich cykl rozrodczy się zamyka.
Objawy
Motylice powodują fascjolozę. Początkowy okres zakażenia, do którego dochodzi zwykle latem lub jesienią, jest jednak bezobjawowy, a pierwsze objawy pojawiają się zwykle po ok. 2 tygodniach od zakażenia. Zakażenie powoduje uszkodzenia mechaniczne i obumieranie tkanek wątroby wywołane przez przemieszczające się przywry. Można zaobserwować miejscową martwicę tkanek oraz ropienie. Innymi skutkami zakażenia jest rozrost nabłonka przewodów żółciowych, powstawanie prześwitów oraz zapalenie przewodów żółciowych. W rzadkich przypadkach motylica może doprowadzić także do raka dróg żółciowych (cholangicarcinoma). Szczególnie groźna może być też koinfekcja tego pasożyta prowadząca do wirusowego zapalenia wątroby (może wtedy dojść do szybkiej degeneracji narządu). Metabolity przywr mogą powodować też reakcje alergiczne. Na początku zakażenia motylicą mogą też wystąpić takie objawy jak: pokrzywka, osłabienie, ból głowy, brak apetytu, zażółcenie białek oka, a nieraz także bardzo wysoka gorączka i dreszcze. W późniejszym i przewlekłym stadium zakażenia wystąpić mogą: bóle w prawym łuku podżebrowym, kamica woreczka żółciowego, nabrzmiała wątroba, bóle brzucha/kolka, biegunki, mdłości i wymioty, zapalenie wątroby, plamy wątrobowe na skórze.